Асар номи: Кунда (Плаха)
•    Муаллиф: Чингиз Айтматов
•    Ёзилган йили: 1986
•    Асл тили: рус тили
•    Жанри: фалсафий-психологик роман, публицистик руҳдаги бадиий асар
•    Асосий мавзуси: жиноят ва жазо, инсон ва адолат, қадриятлар таназзули, диний ва маънавий сўроқ

Асарнинг мазмуни ва сюжет қисқача
Асарнинг марказий қаҳрамони — Авдий Каллистратов, руҳоний бўлишни истаган, аммо диний ташкилот билан келиша олмаган, кейин эса журналистликка ўтган йигит. У наркомания ва жиноятчиликка қарши ички кураш билан ёнади. Шу йўлда у Қирғизистонга — наркотик тарқалишини фош этиш учун бориб, унинг барча дунёқараши издан чиқади. У жиноятчилар томонидан ўлдирилади, қатл қилинади. Буни Чингиз Айтматов “Кунда” — қатл тахтаси рамзи орқали кўрсатади.

Адабий таҳлил
1. Асарнинг мавзуси ва ғояси
Асар бутунлай инсон руҳиятидаги эзгулик ва ёвузлик кураши, инсон қадрининг поёндоз бўлиши, ҳақиқат ва қонун ўртасидаги тафовут, руҳий таназзул мавзусини қамраб олади.
•    Наркомания — бу жамиятнинг таназзулининг белгиси.
•    Қатл — ҳақиқатни айтган одамнинг жазоси.
•    Қаҳрамоннинг ҳалок бўлиши — идеалист инсоннинг зўравон тизим билан тўқнашуви рамзидир.
2. Қаҳрамонлар таҳлили
Авдий Каллистратов
•    Эзгулик сўзловчиси.
•    Ҳақиқатга эргашади, лекин ҳаёт унга зулм кўрсатади.
•    Унинг шахсий фожеаси — бутун жамият фожеасининг рамзи.
Базарбай, Калтай, Момун, Джамиля — ҳар бири турли маънавий йўқотишларни, ташқи ва ички ҳалокатни ифода этади.
3. Бадиий услуб
•    Асарда символлар жуда кучли:
o    Кунда — инсоннинг сўнгги адолатсиз манзили.
o    Бўрилар — ҳимоясизлик ва табиатнинг илоҳий интизомидан ажралиши.
o    Авдийнинг руҳий монологлари — Исо Масиҳ тимсолидаги фалсафий муаммолар.
•    Айтматов миф, инжил, совет маъмурий тизими, исломий ва инсонпарварлик қарашларини қўшиб, фалсафий ёндошув яратади.

Маънавий ва диний қарашлар
Айтматов бу асарда:
•    Маънавиятсизликнинг оқибатини,
•    Қонунни баҳона қилган зулмни,
•    Динни рад этиш оқибатида руҳий етишмовчиликни очиқ баён қилади.
Авдий образи орқали у ҳатто диндош бўлмаган кишининг ҳам эзгулик, ҳақиқат ва инсоф ҳақида қанчалик қайғуриши мумкинлигини кўрсатади.
"Кунда" — бу нафақат инсоннинг фожиаси, балки бутун жамиятнинг маънавий ҳалокатининг синови.
Чингиз Айтматов бу роман орқали шунчаки ҳикоя айтмаган, балки бутун инсониятнинг вужудий муаммолари ҳақида фалсафий баҳс очган. У инсонни жисман эмас, руҳан нобуд қилувчи муҳитни очиб ташлайди.
Бу асар — адабий жиҳатдан ҳам, маънавий-ахлоқий нуқтаи назардан ҳам ўта муҳим ва чуқур фалсафий асар ҳисобланади.

Абу Муслим (профессор)